Dạo này mình rất thích chơi cờ vua, đặc biệt là trên nền tảng Chess.com. Mặc dù mình chỉ mới chơi lại cờ vua khoảng vài tháng nhưng hiện tại Elo của mình đã đạt ngưỡng 1900, không phải quá cao nhưng cũng có thể xem là thành tựu để mình có thể tự hào. 

Thực ra thì mình đã biết chơi cờ vua từ lâu nhưng chỉ là chơi cho vui. Hồi đó mình chơi thường không có bài bản gì mà chơi theo bản năng là chính, một phần không có ai hướng dẫn, một phần không có ai có cùng đam mê để chơi cùng. Hồi đi học mình có đi thi trường nhưng hầu hết bị loại sớm, thành tích cao nhất của mình là vào bán kết toàn trường hồi học lớp 12 (giải tư).

Vậy thì nhiều bạn sẽ thắc mắc tại sao mình lại có thể tăng được Elo nhanh đến vậy chỉ trong vài tháng đúng không? Hôm nay mình sẽ chia sẻ kinh nghiệm mà bản thân đã chiêm nghiệm ra cho mọi người cùng biết nhé!

1. Xây dựng nền tảng vững chắc bằng cách học từ những thứ cơ bản

Không chỉ cờ vua mà bất kỳ mọi thứ trên đời, chúng ta đều cần nắm rõ kiến thức, quy tắc, khái niệm cơ bản thì mới có nền tảng vững chắc được. Như mình đã nói ở trên, vì mình đã biết chơi cờ vua từ lâu nên khi mình bắt đầu chơi lại thì chỉ cần vá một vài lỗ hổng trong kiến thức, còn lại hầu hết mình đều đã nắm.

Ngoài cách xếp quân, cách đi và cách ăn quân của các quân cờ thì dưới đây là một số luật di chuyển quân đặc biệt mà ít người biết:

- Luật nhập thành

- Luật bắt tốt qua đường

- Luật hoà cờ

Khi đã nắm được luật cơ bản của cờ vua, Elo bạn sẽ giao động từ 400- 800 trên Chess.com

2. Cách tính điểm quân cờ trong cờ vua để trao đổi quân hiệu quả

Cách tính điểm của từng quân cờ trong cờ vua: Đây chỉ là quy tắc để người chơi trên thế giới hàng trăm năm qua tự đúc kết ra và dùng để tính toán khi trao đổi quân, qua đó giúp nhận biết tình hình thế trận chung và cách trao đổi quân hiệu quả. 

- Vua: Vô hạn điểm. Sức mạnh thực chiến của nó khá yếu nhưng nó là quân đặc biệt nhất vì nếu Vua bị checkmate thì bạn sẽ thua, do đó người ta đánh giá nó vô hạn điểm.

- Hậu: 9 điểm. Quân cờ có sức mạnh lớn nhất trong bàn cờ do cách di chuyển và bắt quân cực kỳ linh hoạt: Vừa thằng vừa chéo.

- Xe: 5 điểm. Quân cờ có sức mạnh lớn thứ hai trong bàn cờ, tuy nhiên đôi khi trong thực chiến người ta sẵn sàng đổi 2 xe (10 điểm) lấy 1 Hậu nếu họ cảm thấy cần thiết.

- Tượng: 3 điểm. Sức mạnh của tượng khá ổn định xuyên suốt ván đấu với 3 điểm. Tuy nhiên đôi khi một con tượng bị che chắn tầm hoạt động bởi tốt, thì sức mạnh sẽ bị giảm xuống và số điểm tương ứng có thể là 2,5. 

- Mã: 3 điểm. Tuy nhiên khi một con mã di chuyển được lên hàng 6 và phía sau có rất nhiều hậu thuẫn bởi Tốt hoặc quân Mã còn lại thì sức mạnh của nó có thể tăng lên 3,5 thậm chí là 4. 

  Một quân Mã có thể dễ dàng bị khoá bởi 1 quân tượng nếu chúng nằm trên một đường thẳng và ở giữa có 2 ô trống. Lúc này mã đi đâu cũng sẽ bị tượng kiểm soát. Do đó trong cờ tàn, khi các quân trên bàn cờ không còn nhiều, 2 mã không được đánh giá mạnh bằng 2 Tượng. 

- Tốt: 1 điểm. Mặc dù bị đánh giá thấp tuy nhiên khi nó gần vị trí thăng cấp (hàng cuối cùng) thì sức mạnh nó càng tăng lên. Đặc biệt nếu các tốt đứng liền kề nhau di chuyển cùng nhau hoặc làm bàn đạp cho nhau thì những quân tốt này càng mạnh hơn. Ngược lại các con tốt mà không có con tốt nào khác liền kề thì gọi là tốt cô lập và sức mạnh của nó khá yếu, còn 0,5 điểm.

Từ các thông số trên chúng ta có một số quy tắc đổi quân như sau: 

- Đổi mã lấy tượng hoặc tượng lấy mã: Đều có thể chấp nhận được trong hầu hết các trường hợp, đặc biệt là đổi các quân tượng yếu hoặc quân mã yếu của mình.

- Đổi 2 xe lấy 1 hậu: Như đã nói ở trên, có thể chấp nhận được trong hầu hết các trường hợp, mặc dù tính điểm thì thua thiệt.

- Đổi 1 xe 1 tượng (hoặc mã) lấy hậu: Lỗ 1 điểm nhưng thế trận thì thua nặng, không nên. 

- Đổi 1 xe lấy tượng và mã (hoặc 2 tượng, hoặc 2 mã): Lời 1 điểm, nên đổi.

- Đổi 3 tốt lấy 1 tượng hoặc 1 mã: Bằng điểm nhưng thế trận thì thua, không nên.

- Đổi 1 xe lấy tốt và tượng (hoặc mã): Lỗ 1 điểm, không nên.

Sau khi nắm vững tất cả kiến thức mà mình nói ở trên, Elo ước tính của các bạn sẽ là 800-1000 trên Chess.com

3. Tính toán các nước đi sâu:

Tiếp theo chúng ta bắt đầu học cách tính toán các nước đi sâu, có nghĩa là đi trả lời câu hỏi: nếu mình đi nước này thì đối phương sẽ đi thế nào, rồi sau đó mình đi thế nào, ... Khi mình tính toán được càng sâu thì càng nhìn ra được các nước đi chuẩn xác hơn, qua đó chiếm lợi thế trong từng nước đi.

Mẹo để tăng khả năng tính toán sâu đó là hãy luyện các bài tập về giải cờ thế. Trên thư viện của Chess.com có hàng ngàn bài tập mà các bạn có thể học, đương nhiên, chúng hoàn toàn miễn phí. 

Một số kỳ thủ chuyên nghiệp xuất sắc có thể nhìn thấy 8-10 nước đi tiếp theo trong vòng 3 phút suy nghĩ.

Sau khi học được cách tính 3-4 nước đi tiếp theo, Elo của bạn có thể đạt được 1000-1200 trên Chess.com

4. Học 1 và chỉ 1 khai cuộc bất kỳ:

Đây chính là mẹo mà tự mình nhận ra và áp dụng rất thành công. Khi mới tập chơi các bạn chỉ nên chơi 1 loại khai cuộc duy nhất và học thuộc các biến thể xung quanh khai cuộc đó. Mục đích để làm quen với tư duy trong khai cuộc và hạn chế bị xao nhãng bởi các khai cuộc khác. 

Có rất rất nhiều loại khai cuộc, vậy nên bắt đầu với khai cuộc nào? Nhiều bạn sẽ chọn khai cuộc cơ bản và vô cùng phổ biến là tốt D4 hoặc tốt E4 (đi quân tốt trước mặt vua hoặc hậu). Tuy nhiên bạn hãy thử nghĩ xem, một khai cuộc mà quá phổ biến thì ai cũng thuộc nằm lòng mất rồi. Do đó mình đã chọn một khai cuộc ít gặp hơn đó là tốt F4, sau đó mã F3. Combo này mình sẽ áp dụng kể cả khi đi bên Trắng hoặc Đen (Nếu là Đen sẽ là Tốt C5 và mã C6). Khai cuộc này có tên là English Opening, tuy nhiên thực lòng mà nói, ngoài khai cuộc này ra mình không nhớ được các tên của các loại khai cuộc khác.

Để thực hành với khai cuộc này mình đã chơi hàng trăm ván với máy tính và ghi nhớ cách đi của máy tính của cả bên đen lẫn bên trắng, ngoài ra mình còn ghi nhớ các trap (bẫy) có thể có. Qua đó mình dễ dàng "hành gà" đối với những người chơi lần đầu gặp khai cuộc này. Dựa trên kinh nghiệm bản thân cho thấy, thường các bạn có Elo dưới 1500 trên Chess.com thường sẽ "bối rối" khi thấy đối phương mở màn với tốt F4.

Nếu muốn giống mình các bạn có thể thực hành khai cuộc này và xem thử nó chơi thế nào nhé. Còn đi sâu vào chi tiết khai cuộc thì nên để các bạn tự chiêm nghiệm thì sẽ ghi nhớ và hiểu kĩ hơn thay vì mình nói huỵch toẹt ra từng biến thể.

Sau khi chơi vững vàng với khai cuộc này, Elo của các bạn có thể sẽ đạt 1200-1500 trên Chess.com.

5. Bài học về bày binh bố trận tối ưu trong cờ vua:

Để có được các bài học về bày binh bố trận tối ưu trong cờ vua các bạn cần luyện chơi rất nhiều, qua đó thông qua mỗi ván đấu, các bạn cần tổng hợp một số bài học mà bản thân nhận ra và đúc kết làm kinh nghiệm cho bản thân và lưu chúng lại trong đầu, lần sau gặp thì hãy nhớ.

Dưới đây là một số bài học của chính mình, tuy nhiên mình không liệt kê hết nhưng dựa theo các bài học mà mình viết ra này để các bạn hiểu được bày binh bố trận tối ưu trong cờ vua mà mình nói đến là gì?

Thông xe: Hai xe nên thông nhau (đứng trên cùng 1 hàng hoặc 1 cột và không có quân nào ở giữa), lúc này sức mạnh chúng sẽ tăng lên do có thể bảo vệ lẫn nhau. 

Bàn đạp: Một quân mã, hoặc tượng (hoặc tốt) sẽ mạnh hơn khi phía sau nó được bảo kê bởi ít nhất 1 quân tốt. Quân tốt đó đứng chéo quân được bảo kê.

Tốt thông: Một quân tốt mà trước mặt nó không có quân tốt của kẻ địch, ngoài ra hàng trái và hàng phải cạnh nó cũng không có tốt của kẻ địch thì được gọi là tốt thông thì nó rất mạnh, cần dồn quân bảo kê và "dìu" nó phong cấp.

Vua an toàn: Vua an toàn là khi được đưa vào trong góc và được che chắn bởi dàn tốt phía trước (thường là nước nhập thành).

Check (chiếu vua): Khi bị chiếu vua, có đúng 3 cách để đối phó: dùng 1 quân khác để che chắn đường chiếu, ăn quân đang chiếu vua mình, hoặc di chuyển vua. Tuy nhiên nếu bị chiếu bởi Mã, thì không thể dùng quân để che chắn. Nếu bị chiếu đôi ( cùng lúc 2 quân cờ chiếu vua), cách duy nhất là di chuyển vua. Dùng tư duy này để phối hợp nhiều đòn check trong cờ vua.

Ghim: Là khi một quân cờ mạnh bị tấn công gián tiếp bởi 1 quân cờ khác. Gián tiếp ở đây có nghĩa là còn có 1 quân cờ nào đó (có thể quân mình hoặc quân địch che chắn ở giữa). Mẹo của mình là hãy ghim quân cờ địch khi có cơ hội, đặc biệt là ghim Hậu hoặc ghim Vua đối phương. 

(còn rất rất nhiều nữa)

Một số bài học tuy nhỏ, nhưng các bạn cũng đừng cói thường nhé, hãy ghi nhớ chúng lại, càng nhiều bài học thì trình độ của các bạn sẽ càng tăng cao.

Một mẹo để học nhanh các bài học này là tích cực xem các video chơi cờ vua của các người chơi giỏi trên Youtube. Ví dụ kênh của anh Chess Thành Công chẳng hạn. Anh ấy nói về cách bày binh bố trận tối ưu trong cờ vua rất thường xuyên. Tuy nhiên học chưa đủ mà nên thực hành thì sẽ ghi nhớ sâu hơn nhé!

Khi nắm được một cơ số bài học cho bản thân, Elo của các bạn sẽ khoảng 1500 - 1700 trên Chess.com.

6. Tìm nước đi thiên tài.

Đây rồi, đây chính là mẹo quan trọng nhất giúp Elo mình nhảy vọt lên được con số 1900.

Khi chơi ở mốc Elo khoảng 1700, thì các đối thủ của các bạn đều đi những nước đi rất chắc chắn, ít gặp sai lầm, và nếu cả hai không có đột biến gì thì ván đấu sẽ dễ dàng kéo về cờ tàn, và đôi khi dẫn đến hoà cờ. Vậy việc quan trọng mà mình nhận ra ở mức Elo này đó là cần gây ra sự đột biến, bằng những nước đi thiên tài.

Nước đi thiên tài hiểu đơn giản là hi sinh quân cờ hoặc trao đổi bất lợi về điểm số nhưng lại tạo lợi thế về mặt thế trận. Ví dụ bạn đổi 1 Mã của mình lấy 1 Tốt đối phương nhưng phá tan hàng bảo vệ của Vua đối phương, qua đó gián tiếp giúp các nước sau tấn công khiến đối phương bị thua trận.

Mẹo để có được những nước đi thiên tài đó là bạn cần học cách tư duy ngược kết hợp với tính toán sâu. Ví dụ trong thế cờ đang cân bằng, bạn hãy tư duy ngược kiểu: Nếu mình lấy con Hậu của mình ăn quân Tốt của đối phương thì chuyện gì sẽ xảy ra? Ồ, thật không ngờ, những nước đi tiếp theo dù đối phương đối phó kiểu gì cũng dẫn đến thua cuộc.

Đương nhiên hầu hết không phải lúc nào nước đi đổi quân bất lợi cũng là thiên tài, vậy làm sao để tìm ra được nước đi thiên tài trong thời điểm của một trận đấu? Điều đầu tiên mà mình nhận ra đó là những nước đi thiên tài luôn gắn liền với nước đi sai lầm của đối phương. Do đó, hãy ghi nhớ rằng, nước đi Thiên tài gần như không thể xuất hiện ở Khai cuộc, khi cả hai bên cùng đi những nước đi chuẩn chỉ như sách giáo khoa.

Nước đi thiên tài sẽ thường xuất hiện nhiều nhất ở trung cuộc khi một trong hai mắc sai lầm. Ngay cả bản thân chúng ta cũng có sai lầm, nhưng quan trọng là trong ván đấu, ai là người khai thác được sai lầm của đối phương trước, bằng những nước đi thiên tài.

Nước đi thiên tài cũng hiếm khi xuất hiện ở tàn cuộc khi thế trận trở nên cân bằng và số quân trên bàn cờ rất ít, lúc này tìm kiếm những nước đi chuẩn chỉ vẫn quan trọng hơn là tìm kiếm nước đi thiên tài.

Mẹo thứ hai đó là linh cảm. Nghe thật vô lý đúng không? Tại sao một trò chơi mang tính trí tuệ như cờ vua mà lại có linh cảm ở đây? Không, nó rất thực tế đấy. Ngay cả Magnus Carsen cũng thừa nhận rằng nhiều nước đi thiên tài của anh ấy tìm ra hoàn toàn là nhờ linh cảm.

Giải thích dễ hiểu, khi cả hai đang chơi và đối phương đi một nước đi sai lầm, đương nhiên rất khó để nhận ra, nhưng người chơi giàu kinh nghiệm, mặc dù họ không giải thích được nước đi đó sai lầm ở đâu, nhưng trong đầu họ chợt loé lên được một suy nghĩ thoáng chốc: Đối phương vừa đi một nước sai lầm. Sau đó họ dừng lại và tư duy về phương pháp nước đi đổi quân bất lợi mà mình nói ở trên, họ thử nhiều phương án và bằng khả năng phân tích sâu, họ tìm ra được nước đi thiên tài của chính mình.

Một mẹo khác để tìm nước đi thiên tài và phân tích sâu đó là giải cờ thế, mẹo này mình đã nói trước rồi.

Dù khó tìm ra là thế nhưng một khi có nước đi thiên tài và khai thác nó đúng cách thì gần như bạn cầm chắc chiến thắng.

Sau khi kết thúc mỗi ván đấu, mình thường kiểm tra lại và nếu máy tính cũng công nhận nước đi của mình là nước đi thiên tài, thì khi đó bản thân mình cực kỳ hưng phấn và hạnh phúc. Mình sẽ lưu nó lại lịch sử ván đấu trong thư viện cá nhân, thỉnh thoảng mở ra xem lại để "ăn mày quá khứ".

Như đã nói ở trên, khi có tư duy tìm nước đi thiên tài bạn có thể chạm được mốc Elo 1900-2000 trên Chess.com

7. Nâng cấp bản thân trong tương lai

Trên đây là những mẹo của mình ở level hiện tại để đạt được hệ số Elo 1900, tuy nhiên để Elo tăng cao hơn nữa, mình sẽ "vẽ" ra một số mẹo khác mà mình cần hoàn thiện để nâng cấp bản thân hơn nữa. Tuy nhiên do những mẹo này mình chưa áp dụng thành hiện thực nên nó chỉ mang tính phỏng đoán cá nhân thôi nhé!

Học các lý thuyết về chơi cờ tàn và tính toán nước đi chuẩn chỉ ở cờ tàn: Elo sẽ tăng lên 2000-2100. Nếu bạn chơi giỏi cờ tàn hơn đối phương, bạn có thể chơi theo phong cách đánh chắc chắn và thường xuyên ép đổi quân để đưa về cờ tàn sau đó chiến thắng bằng thế mạnh của mình. 

Lên kế hoạch trap đối phương (bẫy): Hiểu đơn giản là giăng ra một cái bẫy để khiến đối phương tự chui đầu vào rọ. Tư duy bẫy mình còn đánh giá cao hơn cả tư duy tìm nước đi thiên tài. Tuy nhiên rất tiếc điều này mình chưa làm được. Elo sẽ tăng lên 2100 - 2200 nếu bạn có tư duy bẫy.

Học đa dạng khai cuộc: Khi ở level cao đối thủ của mình cũng ít lại, có thể gặp đi gặp lại nhiều lần, có thể dẫn đến bị bắt bài nếu chơi hoài 1 khai cuộc. Hoặc đơn giản khi bạn đã đi thi đấu, thì việc chơi đa dạng khai cuộc cũng rất quan trọng. Một lợi ích khác là tránh thuật toán sắp xếp đối thủ dựa trên lối chơi của Chess.com. Ví dụ bạn chơi hoài 1 khai cuộc thì Chess.com sẽ sắp xếp cho bạn gặp người counter khai cuộc đó. Elo có thể đạt được 2200-2300

Tính toán sâu hơn nữa: Ở trên mình đã nói về tính toán sâu 4-5 nước nhưng nếu bạn có thể tính càng sâu trong thời gian càng ngắn thì Elo của bạn sẽ tăng không giới hạn. Đây cũng chính là sức mạnh chính của các máy tính chơi cờ vua mà con người không thể sánh kịp. Lúc này Elo > 2300

Kết luận

Trên đây là những mẹo chơi cờ vua dành cho tất cả mọi người để cải thiện trình độ, qua đó tăng Elo trên Chess.com. Tất cả đều dựa trên kinh nghiệm cá nhân của mình. Mình biết rằng mỗi người sẽ có trải nghiệm chơi cờ vua khác nhau nhưng hy vọng rằng những chia sẻ của mình sẽ giúp các bạn chơi tốt hơn. Cảm ơn vì đã đọc bài!