Con cái thông minh, giỏi giang là điều mà mọi bậc làm cha làm mẹ luôn luôn mong muốn. Tuy nhiên để dạy con thông minh là cả một quá trình dài đầy thách thức và đòi hỏi sự kiên nhẫn của cha mẹ. Là một ông bố hai con, hôm nay mình sẽ chia sẻ cho các bạn một vài mẹo và kinh nghiệm nuôi dạy trẻ thông minh mà mình đúc kết được trong 6 năm làm bố trẻ con. 

1. Dạy con khi chơi trò chơi 

Trẻ nhỏ thích nhất là chơi trò chơi và trò chơi của trẻ nhỏ thường đơn giản như đầu óc non nớt của chúng, ví dụ: chơi nấu ăn, chơi ô tô, chơi bác sĩ, chơi đạp xe đạp ... Do đó việc dạy con thông qua chơi trò chơi là một điều hoàn toàn tự nhiên và khiến trẻ tiếp thu một cách vui vẻ, dễ dàng. 

Mẹo của mình đó là khi chơi cùng con, mình sẽ chỉ đóng vai trò là người bạn đồng hành chứ không chỉ là người dẫn dắt chính, thay vào đó mình sẽ để trẻ đảm nhiệm vai trò đó. Việc này khơi gợi trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo của con.

Ví dụ, khi chơi cùng con, mình sẽ hỏi "Bây giờ chúng ta chơi thế nào?", "Hàng hoá sắp xếp thế nào?", "Cái ghế này cần đặt ở đâu?"... Những câu hỏi đơn giản nhưng giúp con phát triển ngôn ngữ, khả năng tư duy sáng tạo cũng như kỹ năng làm chủ tình huống.

2. Dạy con làm việc nhà

Làm việc cũng là một cách tự nhiên để trẻ phát huy trí thông minh thông qua quan sát và tư duy tìm cách làm việc hiệu quả. Ví dụ, khi quét nhà, trẻ sẽ phải tự tìm ra cách cầm chổi cho đúng, quét theo hướng nào để gom rác nhanh nhất, hay làm sao để không bỏ sót chỗ bẩn.

Những việc nhà đơn giản mà mình thường để con tự làm thường là quét nhà, vứt rác, cùng ba mẹ gấp quần áo, phơi quần áo, lau bàn ghế hoặc cho thú cưng ăn.

Dạy con làm việc nhà sớm cũng là một cách để trẻ học cách tự lập và tăng khả năng tập trung.

3. Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với thiết bị điện tử từ sớm

Ngày nay, khi xã hội phát triển ngày càng mạnh mẽ, việc cho trẻ tiếp xúc sớm với điện thoại, máy tính bảng hay tivi thông minh đã trở nên rất phổ biến ở hầu hết các gia đình. Nhiều bậc cha mẹ thường cho con xem video, chơi game để trẻ ngoan hơn hoặc để rảnh tay làm việc. Tuy nhiên, điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển trí tuệ và khả năng tập trung của trẻ.

Khoa học đã chỉ ra rằng việc sử dụng thiết bị điện tử quá sớm khiến trẻ giảm tương tác với thế giới thật, do đó làm hạn chế khả năng giao tiếp và tưởng tượng của trẻ. Kinh nghiệm của mình là không cho trẻ sử dụng thiết bị điện tử, ít nhất là đến tuổi thứ năm. Lý do là ở tuổi thứ năm trẻ có thể sử dụng thiết bị điện tử để phục vụ cho việc học và lúc này nhận thức về thế giới quan của trẻ gần như đã hoàn thiện.

Ngoài ra khi trẻ bị phụ thuộc vào thiết bị điện tử quá sớm sẽ khiến trẻ nhanh chán với những thú vui khác quan trọng hơn, ví dụ như các trò chơi vận động, đọc sách tranh, chơi đồ chơi ... - những thứ có ích cho sự phát triển trí não của trẻ.

4. Đưa con ra ngoài và khám phá

Một kinh nghiệm của mình đó là cuối tuần vợ chồng mình sẽ đưa trẻ ra ngoài và đi khám phá, ví dụ đi công viên, dạo phố, thăm sở thú, đi sông, suối... Cũng may bọn mình sinh sống ở Đà Nẵng nên địa điểm để đi rất nhiều.

Mình nhận ra một điều trẻ nhà mình học hỏi rất nhanh thông qua việc trải nghiệm thực tế. Mỗi khi ra ngoài, trẻ sẽ được gặp nhiều thứ mới mẻ, nhiều người lạ và nhiều cảnh quan mà ở nhà không thể nhìn thấy được. Thế giới xung quanh trẻ lúc này đều là một bầu trời kiến thức mơi, kích thích trí tò mò, trí thông minh xã hội và tư duy khám phá.

Khi đi chơi cùng con, mình sẽ thường xuyên khuyến khích con đặt câu hỏi và cùng con tìm câu trả lời: “Con biết tại sao lá cây lại xanh không?”, “Con chim kia đang làm gì?”, “Tại sao trên trời lại có hạt mưa rơi xuống?”

5. Dạy con cách đặt câu hỏi

Chúng ta biết rằng, trong giao tiếp, có 6 loại câu hỏi chính: "Ai?", "Cái gì?",  "Ở đâu?", "Khi nào?", "Như thế nào?", "Tại sao?". Việc giúp trẻ hiểu và sử dụng được sáu loại câu hỏi này không hề đơn giản, nhưng lại là bước quan trọng để phát triển tư duy logic và khả năng ngôn ngữ của trẻ.

Một mẹo nhỏ là bạn hãy bắt đầu bằng cách đặt câu hỏi cho con trước. Nếu trẻ chưa hiểu, mình có thể nhẹ nhàng trả lời mẫu để con dần nắm được cách sử dụng câu hỏi và câu trả lời. Khi trẻ đã quen, mình sẽ khuyến khích con tự đặt câu hỏi ngược lại.

Lúc đầu, nếu con chưa biết cách hỏi, mình có thể gợi ý một phần câu hỏi để trẻ hoàn thiện nốt — ví dụ: “Con muốn hỏi mẹ là tại sao... gì nhỉ?”. Qua thời gian, trẻ sẽ dần hình thành thói quen tự đặt câu hỏi, từ đó rèn luyện khả năng suy nghĩ, diễn đạt và khám phá thế giới xung quanh.

Trước tuổi thứ 4, trẻ em cần thông thạo các loại câu hỏi này. Khi đó, mỗi lần có điều gì thắc mắc trẻ sẽ chủ động hỏi và nhận lại câu trả lời từ người lớn, qua đó trẻ sẽ tiếp thu được những kiến thức mà chính chúng đang tò mò và ghi nhớ lâu hơn.

6. Kể chuyện cho con 

Một mẹo mình thấy đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả để phát triển trí tuệ và cho trẻ là duy trì thói quen kể chuyện trước khi đi ngủ. Những câu chuyện nên xoay quanh những điều quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày của con — ví dụ như đi học, chơi với bạn, giúp mẹ nấu ăn hay một chuyến đi dã ngoại chẳng hạn.

Câu chuyện không cần quá dài hay phức tạp, chỉ cần gần gũi, dễ hiểu và có ý nghĩa. Điều quan trọng là bạn nên lồng ghép những bài học nhẹ nhàng về lòng tốt, sự chia sẻ, hay cách cư xử đúng đắn vào trong câu chuyện. Ví dụ đây là một câu chuyện mình hay kể cho bé nhà mình lúc bé 3-4 tuổi:

"Một hôm, điều hoà của nhà mình bị hỏng. Ba phải gọi điện cho chú sửa điều hoà tới sửa. Chú đi xe máy tới và gọi ba ra mở cửa. Ba dẫn chú vào nhà và xem điều hoà. Chú lấy cái thang và đứng lên quan sát. Sau đó chú thấy dây điện bị đứt, chú liền nối dây điện lại với nhau. Sau đó chú còn lau điều hoà thật sạch sẽ. Chú sửa xong và nói hết 50 ngàn, ba đưa tiền cho chú, chú nói cảm ơn. Sau đó chú lên xe máy và về. Ba và con cùng chào tạm biệt chú sửa điều hoà".

Một câu chuyện nghe thật "vô tri" đúng không, nhưng đối với trẻ nó thì lại hấp dẫn và khơi gợi khả năng tập trung, lắng nghe và tưởng tượng, đồng thời mình đã lồng ghép bài học về cách nói lời cảm ơn trong đó.

Thỉnh thoảng, mình sẽ kể lại câu chuyện cũ và hỏi trẻ về nội dung hoặc phần tiếp theo — điều này sẽ giúp rèn luyện trí nhớ cho trẻ. 

7. Học bài đúng lứa tuổi

Dạy con học bài cũng là một việc rất cần thiết để phát triển trí tuệ cho trẻ. Ví dụ như các bài học về hình học cơ bản, màu sắc, các con số, chữ cái, hay những khái niệm đơn giản về tự nhiên xung quanh. Tuy nhiên, điều quan trọng là chọn những kiến thức phù hợp với lứa tuổi của trẻ để trẻ không cảm thấy áp lực hoặc nhàm chán.

Ví dụ:

  • Trẻ 2–3 tuổi: Học nhận biết màu sắc, hình dạng cơ bản, đếm số lượng từ 1–5, học chữ cái đầu tiên.

  • Trẻ 3–4 tuổi: Bắt đầu học số lớn hơn, nối các chữ cái thành từ ngắn, nhận biết các vật thể trong môi trường xung quanh.

  • Trẻ 4–5 tuổi: Học so sánh kích thước, phân loại đồ vật, đếm số đến 20, và làm quen với các phép tính đơn giản như cộng trừ.

Mỗi đứa trẻ đều có thời điểm phát triển trí tuệ khác nhau, do đó đừng nhìn thấy con người khác biết cái này cái kia mà áp đặt lên con mình. Nếu người lớn đặt kỳ vọng vào trẻ quá nhiều rồi dạy những kiến thức vượt cấp của trẻ đôi khi còn làm trẻ sợ việc học và ảnh hưởng tâm lý sau này.

8. Chơi những trò chơi trí tuệ

Có rất nhiều trò chơi giúp trẻ phát triển trí tuệ phù hợp với lứa tuổi từ 2-6 có thể kể đến như: xếp hình, lắp ghép, đồ chơi ghép chữ, domino, trò chơi trí nhớ, sudoku dành cho trẻ em, hay các trò chơi giải câu đố đơn giản. Những trò chơi này không chỉ rèn luyện khả năng logic, tư duy và trí nhớ mà còn giúp trẻ phát triển sự kiên nhẫn, khả năng tập trung và sáng tạo.

Mẹo nhỏ là khi trẻ đã hiểu cách chơi, hãy giả vờ mình là người không biết chơi và nhờ trẻ dạy cho mình. Việc trẻ dạy cho mình chơi trò chơi còn giúp trẻ phát triển khả năng diễn đạt và hiểu trò chơi một cách sâu hơn.

9. Cùng con sáng tạo 

Một mẹo cuối cùng mà mình muốn chia sẻ với các bạn đó là cùng con sáng tạo. Thỉnh thoảng, hãy cùng con làm những vật dụng nhỏ như thiệp sinh nhật tặng mẹ, xe đồ chơi, gấp máy bay giấy, nặn đất sét, vẽ tranh, hoặc cắt dán thủ công. Những hoạt động này không chỉ giúp trẻ rèn luyện khả năng tư duy và sự khéo léo của đôi tay, mà còn kích thích trí tưởng tượng và óc sáng tạo – những yếu tố nền tảng của trí thông minh.

Kết luận

Những năm tháng đầu đời là thời điểm vàng để hình thành nền tảng trí tuệ và óc sáng tạo cho trẻ. Đây là giai đoạn mà trẻ tiếp thu thế giới xung quanh nhanh nhất, ghi nhớ lâu nhất và dễ dàng phát triển những kỹ năng quan trọng cho tương lai.

Trên đây là 9 mẹo nhỏ nhưng hữu ích mà mình muốn chia sẻ với các bậc làm cha mẹ trong hành trình nuôi dạy con thông minh, sáng tạo và giỏi giang. Hy vọng rằng, qua những gợi ý này, các bậc phụ huynh sẽ tìm được những cách phù hợp với con mình nhất, để mỗi ngày bên con đều là một bài học vui vẻ và đáng nhớ.